Forum Bydgoskiego Stowarzyszenia Miłośników Zabytków "BUNKIER"

Na ogłoszeniu z 1929 roku jest warsztat Ernsta Jahr. Warsztaty zwykle też produkowały małe ilości rowerów.



Natomiast w katalogu wystawy przemysłowej z 1946 roku można zanaleźć wykaz ówczesnych firm rowerowych, które prawdopodobnie weszły w skład Rometu, a wtedy tworzyły państwowe zjednoczenie.

Hrab pisze:Na ogłoszeniu z 1929 roku jest warsztat Ernsta Jahr. Warsztaty zwykle też produkowały małe ilości rowerów.

Ojciec opowiadał mi, że i na niektórych ulicach spotkać można było rozkładane mini warsztaty. Być może tak zarabiali na życie niektórzy bezrobotni. Zapewne nie zamieszczali ogłoszeń. Ale też istnieli...

To, co napisałem o produkcji rowerów przez warsztaty, opieram na kontakcie z takim producentem - serwisowcem w drugiej połowie lat 70-tych. Miałem rower rometowski Rekord 10. Intensywnie używany w terenie zaczął się rozpadać na niektórych łączeniach ramy. Pojechałem z nim do warsztatu rzemieślnika w starszym wieku przy Placu Poznańskim. Ten pan polutował mi rower mosiężnym drutem z użyciem palnika stwierdzając, że teraz rama będzie niezniszczalna. Zajęło to kilka godzin, a cena była niewielka, wręcz symboliczna. Byłem zaskoczony niezwykłą solidnością tego człowieka bo pospawał mosiądzem wszystkie, co do jednego łączenia, oczyszczając je dokładnie z farby, a nie tylko te zepsute. Uznał, że system łączenia stosowany przez Romet jest tandetny i trzeba to zrobic od podstaw. W tym czasie obejrzałem nieco pamiątek z czasów przedwojennych i wysłuchałem historii o dawnych solidnych rowerach. Taką pamiątką były m.in. ozdobne tabliczki znamionowe tegoż warsztatu rowerowego, które były zakładane na produkowanych przez warsztat rowerach, gdyż produkcja własna i serwis wzajemnie się uzupełniały.
Zakład znajdował się w podwórzu jednej z kamienic po stronie południowej placu - w tej wyburzonej potem części. Możliwe, że był to warsztat p. Smoczyka z tego ogłoszenia w 1929 roku, gdyż numeracja domów zmieniła się później (obecnie dwójka jest po drugiej stronie placu).

-- 24 wrz 2012 --

Willy Jahr miał hurtownię przy Dworcowej 18 (ogłoszenie 1938), może fabryczkę miał wcześniej?

Mój pierwszy rower (odkupiony ok 1967 roku) nazywał się Pionier. Miał chyba mało spotykane juz koła "22". Ale miał a przodu tabliczkę z ciekawą nazwą firmy - 'PA Fa Ro'. nie pamiętam, czy byly to duże, czy małe litery i nie wiem, czy firma nie została 'potem' również wchłonięta przez Romet.

BYDZIAK 1958 pisze:Mój pierwszy rower (odkupiony ok 1967 roku) nazywał się Pionier. Miał chyba mało spotykane juz koła "22". Ale miał a przodu tabliczkę z ciekawą nazwą firmy - 'PA Fa Ro'. nie pamiętam, czy byly to duże, czy małe litery i nie wiem, czy firma nie została 'potem' również wchłonięta przez Romet.

To skrót od Pomorskiej Fabryki Rowerów lub inaczej FABRYKA ROWERÓW REKORD- Willy Jahr P.F.R. .Może masz jeszcze ten rower ?Chętnie taki przytulę.

-- N, 30 wrz 2012, 18:12 --

Dziękuje to daje jasny obraz sklep POMORSKIEJ FABRYKI ROWERÓW REKORD- Willy Jahr był na ul .Dworcowej 18 a Fabryka na ul.Nakielskiej 89.Muszę zobaczyć to miejsce co jest tam dzisiaj.

Po wojnie PA-FA-RO to były Państwowe Fabryki Rowerów, a na tabliczkach, jak pamiętam było jeszcze ZZR Bydgoszcz.

DAWID pisze:(...)
Może masz jeszcze ten rower ?Chętnie taki przytulę.
(...)

Nie. Sprzedałem go młodszemu koledze z Naruszewicza, z niedawno rozebranego domu, za chyba jedyne 100zł. (W ok. 1973?)

monter1951 pisze:Po wojnie PA-FA-RO to były Państwowe Fabryki Rowerów, a na tabliczkach, jak pamiętam było jeszcze ZZR Bydgoszcz.

Masz racje chociaż i po wojnie używano starych tabliczek z przed wojny.

-- Cz, 4 paź 2012, 09:37 --

Co do firm polskich produkujących rowery i części rowerowe przed 1939 r. w Bydgoszczy można jeszcze dodać:
„J.D. B” Józef Dąbrowski, Bydgoszcz
Fabryka Części Rowerowych Piotr Nowacki, Bydgoszcz
Fabryka Części do Rowerów L. Madrewald, Bydgoszcz
Fabryka Części do Rowerów „Galwa”, Bydgoszcz
Fabryka Rowerów i Części Rowerowych „HA- BE”, Bydgoszcz
„Remo” Fabryka Ram i Części Rowerowych Antoni Remlein, Bydgoszcz
Nie ma co ukrywać było mnóstwo tych montowni i serwisów.

-- Cz, 4 paź 2012, 10:21 --

Zdjęcia

Zdjęcie z lat osiemdziesiątych, które przed chwila wstawiłem, warte jest przypomnienia i tutaj.

BYDZIAK 1958 pisze:(...)
Z lewej widać budynek oddziału Rometu. (Dawne Tornedo)

Obecnie jest tam stacja benzynowa Shell

Fajna fotka .Krótko potem został wyburzony bo w latach 90-tych powstała stacja Shell o ile dobrze pamiętam.Co do Pomorskiej Fabryki Rowerów Rekord na ul nakielskiej 89 to bylem tam jest to na przeciwko kościoła i olśnienie w latach 80-tych to był Romet.Tropiciele historii może znajdziecie przedwojenne fotografie tego miejsca?

Obecnie jest tam stacja benzynowa Shell
I dalej w tym temacie rok 1977



Od moderatora: zdjęcie pochodzi ze strony http://www.wspominajbydgoszcz.blogspot.com i zostało użyte bez zgody jego właściciela w dodatku po wcześniejszym usunięciu znaku wodnego, za co użytkownik otrzymuje ostrzeżenie. Prosiłem o wyjaśnienia, których po upływie tygodnia nie otrzymałem. Oryginał zdjęcia dostępny jest pod adresem http://www.wspominajbydgoszcz.blogspot. ... ja-mc.html

Życie dopisało ciąg dalszy historii o właścicielach fabryki ,,Tornedo”.W komentarzach pod wpisem ,,Bydgoski motocykl Tornrdo 97 -historia prawdziwa część 2 wpisał się wnuk Wilhelma Tornowa ,Walter Tornow.Odpowiedzieliśmy na niego a on opowiedział nam dalsze losy właścicieli i przesłał dokumenty jakie zachowały się u niego w domu.

Tak wiec Rodzina Tornow mieszkała i była związana mocno z Bydgoszczą tylko do końca II wojny światowej.Potem wyjechali i nikt z rodziny nie został e Bydgoszczy.William Tornow zmarł na przełomie 1939/40 ma cukrzycę i został pochowany w Ludwigslust w Meklemburgii na Pomorzu Przednim.William miał wiele dzieci Ta rodzina ma dzieci Williama ,Werner ,Walter, Harry, Hilde, Erika, Leni i Rosemarie.Żona Wiliama Tornowa zmarła w latach pięćdziesiątych w Hollenstedt.Jej syn Walter zmarł trzy lata temu w Rastatt i on miał syna też o imieniu Walter (65 lat emeryt)który to opowiedział nam powojenne losy rodziny Tornow.Całą historie o fabryce zna od swojego ojca który w 1991 roku wraz z bratem Wernerem odwiedził fabrykę rowerów ,,Romet” i była to dla nich wzruszająca wyprawa .


Dziękuje Walterowi Tornow za tą opowieść

P.F.R. Willy Jahr to w istocie rzeczy montownia zatrudniająca 60 osób i produkującą (dane z 1938 r) 18 700 rowerów/rocznie.
Mieściła sie w Bydgoszczy przy ulicy Nakielskiej 89 (budynki stoją do dziś).
Fabryka powstała w latach 20-stych założona przez Niemca W. Jadra rocznik 1891 urodzonego w Nakle nad Notecią.
Lata swietnosci to okres II RP poniewaz po 39r produkcja była systematycznie ograniczana. w 1943 zarekwirowano ciężarówkę i inne srodki transportu. A w 1944r firma została zamknięta.
Wg.p. Urlicha fabryka posiadała bardzo skromny park maszynowy i składała się z wydziału: lakiernia i montaż. Syn twierdził ze nie odbywała się tutaj produkcja zbrojeniowa (chyba ma racje ponieważ nie produkowano tutaj części/podzespołów)
Ulrich Jahr syn właściciela jest bydgoszczaninem więcej tu http://pl.wikipedia.org/wiki/Ulrich_Jahr

Okupacja, prawdopodobnie zdjęcie zostało zrobione w Bydgoszczy.

^^^ Na baku ma chyba napis 'Tornedo'... Moje 'ślepe oko' dopatruje się jeszcze czegoś w rodzaju 'trąbki', na kierownicy.

Tak, jest to motocykl TORNEDO. Dlatego to zdjęcie znalazło się w tym wątku

Jeszcze jedno zdjęcie z tym motocyklem.
Widoczna jest brama wjazdowa na jedno z osiedli pracowniczych D.A.G.
Autobus firmy Büssing-NAG, autobusy kursowały z Nowego Rynku pod bramy główne D.A.G.

Dzisiaj, na FB, w profilu "Wspominaj Bydgoszcz..." pojawił się link do Wirtualnego Muzeum Bydgoskiego Przemysłu Rowerowego i Motocyklowego: http://www.auto-nostalgia.pl/wirtualne- ... cyklowego/

Stare emblematy i naklejki Tornowa




i inne ciekawe bydgoskie firmy rowerowe

Jak widać pod nazwą Tornedo kryło się kilka innych marek.

Moj ostatni zakup rower tornedo z lat 30-tych