Symbolika nagrobków

[night prowler]

Ananasy - symbolizują dobrego gospodarza, jego gościnność i serdeczność;

Dereń - krzew ozdobny kojarzony z chrześcijaństwem, ofiarą Chrystusa i zmartwychwstaniem;

Figi - oznaczają przede wszystkim dobrobyt, powodzenie materialne, ale także życie wieczne;

Głóg - wyraża nadzieje, radość, również wiosnę jako odrodzenie po śmierci (zmartwychwstanie);

Róg obfitości - świadczy o hojności i obfitującym w bogactwa życiu zmarłego. Owoce umieszczone w rogu obrazują też żniwa, zbiory rozumiane jako wszelkie rzeczy i cele, które osiągnęliśmy za życia doczesnego;

[night prowler]

Trawa i mech - spełnia funkcję dekoracyjną jako tło do nagrobków, choć można upatrywać w nich substytut "Bożej łąki";

Gałązka oliwna - Rzymianie traktowali gałązkę oliwną jako symbol bogini pokoju oraz jako atrybut szczęścia, bogactwa. Oliwy używano bowiem do nacierania ciała, do lampek i do smażenia. Namaszczenie oliwą to przede wszystkim znak predestynowania kogoś na wysokie stanowisko, Chrystus został namaszczony oliwą na króla Izraela, toteż w chrześcijaństwie gałązka oliwna odczytywana jest niczym błogosławieństwo na nowej drodze ( w domyśle, w drodze człowieka po śmierci);

Kłosy zboża - oznacza ciało Chrystusa, zmartwychwstanie lub bardziej przyziemnie płodność ziemii, żniwa, gdyż zmarły mający wygrawerowane kłosy zboża na grobie mógł być rolnikiem;

Kukurydza - amerykański odpowiednik znaczenia kłosów zboża, symbol zawodowy rolnictwa;

Rozmaryn - chwała osoby zmarłej;

[Misia]

Jabłko - starożytność prawie jednoznacznie przypisała jabłku znaczenie erotyczne (w zaokrągleniach dopatrywano się zarysów kobiecych piersi, a w przeciętym na pół gnieździe nasiennym... ). W związku z tym chrześcijaństwo uczyniło go symbolem pokusy i grzechu (np. najczęściej biblijny owoc z Drzewa Poznania przedstawiany jest jako jabłko, chociaż Biblia mówi oględnie o owocu). Tym samym czasami przydawnao ten atrybut śmierci, co miało symbolizować, iż grzech prowadzi do śmierci duszy lub też śmierć jest karą za uleganie namiętnościom. Na marginesie można dodać, iż jabłko jest również często wkładane w ręce Dziciątka Jezus na przedstawieniach z Madonną. W tym wypadku symbolizuje grzechy ludzkości, które wziął na siebie Chrystus.

Różaneczniki były wprowadzone do uprawy na przełomie XIX i XX wieku. Ich zimozielone liście dobrze wplatały się w tradycję „nieśmiertelnych” roślin, natomiast białe i fioletowe barwy kwiatów – w tradycyjne, obok czarnej, barwy śmierci. Dodatkową zaletą tych roślin były ich niskie wymagania świetlne, co umożliwiało ich bujny wzrost w zacienionych miejscach.

Granat owoce przypominają kształtem i wielkością duże jabłka.

Owoc czerwony oznacza miłość płomienną, znak krwi i śmierci.
Owoc gliniany na grobowcach - nadzieję przyszłego życia.
Owoc pęknięty to emblemat zakonu bonifratrów.
Owoc wieńczący kolumnę symbolizuje odrodzenie, potęgę, życie.

Rumianek oznacza energię w przeciwnościach losu i niedoli, skromność, zmaganie się ze złem, zbawienie.

Migdałowiec w chrześcijaństwie symbolizuje czujność, młodość, pobożność, pracowitość, życie nowe.

Jego gałązka Chrystusa, godność kapłańską
Gałązka sucha - szczep dziewicy podarowany przez Chrystusa
Konar obumarły w rozkwicie - tajemnica
Owoc - błogosławieństwo posiadania dzieci, Chrystus, cierpliwość, tajemnica, trud w osiąganiu dobra
Owoc, cierpkość i twardość łupin - cierpienia Chrystusa
Owoc, miąższ - życie Boże

[night prowler]

Zdecydowana większość symboliki roślinnej została już tu wyjaśniona. Pozostały do rozszyfrowania:

morwa
ostrokrzew
paproć
powój
wiciokrzew
żywopłot

Wiemy, ze takie symbole występują, ale póki co nie opisujemy z Misią ich ze wzgledu na brak źródeł lub niejasne wytłumaczenia ich symboliki. Jeżeli ktoś coś znajdzie na temat znaczenia wymienionych wyżej roślin to prosimy o uzupełnienie naszych wiadomości.

Tymczasem przechodzimy do symboli zwierząt umiejscowionych na nagrobkach.

[Misia]

Na nagrobkach często występują symbole animalistyczne. Ponieważ judaizm zabrania przedstawiania w sztuce postaci ludzkich, symbole zwierzęce występują stosunkowo często.
Na macewach znajdziemy takie zwierzęta biblijne jak lew, tygrys, jeleń, a także legendarne - gryf czy lewiatan. Talmud głosi: "Bądź wytrzymały jak tygrys, a lekki jak orzeł, rączy jak jeleń a silny jak lew, abyś mógł wypełnić wolę Ojca twego w niebiosach" (Pirke Awot - Przypowieści Ojców 5,23).

Często zwierzę jest ilustracją imienia zmarłego np.:

lew - oznacza imię Arie, Lejb;
jeleń - imię Cwi, Hirsz;
niedźwiedź - imię Dow, Ber;
wilk - imiona Zew, Wolf, Beniamin;
owca - imiona Rachela, Rebeka;
gołąb - imiona Taube lub Jona;
ptak - imiona Cipora, Fejgl

Symbole zwierząt określają też czasem miesiące: baran - jest znakiem miesiąca określanego w kalendarzu żydowskim jako nisan (przypada na dni marca i kwietnia); byk - jest znakiem miesiąca ijar (przypada na dni kwietnia i maja).

Także chrześcijaństwo ma swoje symbole zwierzęce. I tak byk oznacza mękę, lew - zmartwychwstanie, orzeł - wniebowstąpienie. Ważnymi symbolami chrześcijaństwa są także ryba i gołąb oraz związane z narodzinami Chrystusa osioł i wół.





fot. by Misia, Łódź 2010

[Misia]

Najczęściej występującym motywem na męskich nagrobkach żydowskich Polsce jest:

Lew - po hebrajsku Arie, w jidisz - Lejb. Jest także znakiem pokolenia Judy, z którego pochodził król Dawid oraz ma się z niego narodzić Mesjasz. Na macewach oznacza więc królestwo dawidowe i oczekiwanie na przyjście Zbawiciela.
Wywodzi się z błogosławieństwa udzielonego przez Jakuba swym 12 synom, protoplastom plemion Izraela. „Szczenie lwie Juda ( …) czai się jak lew i lwica któż go spłoszy"

W Biblii lew występuje jako uosobienie siły i potęgi porównywalnej z potęgą, mocą Stwórcy .

Często umieszczany jest na nagrobkach motyw lwów wspiętych na tylne łapy podtrzymujących koronę lub tarczę albo inny emblemat. To są wzory zapożyczone ze sztuki nie żydowskiej, zapewne miały kojarzyć osobę zmarłego z powaga dostojeństwem i tym samym uświetniać jego imię.
Lwy, gryfy, jelenie pełnią różne funkcje w stosunku do reszty kompozycji. Od tego jest uzależniona symbolika która przedstawiają. Lwy podtrzymują Koronę Tory , księgi – to strażnicy zasad religii Mojżeszowej.
Bardzo często lwy otwierają aron-hakodesz z widocznymi wewnątrz zwojami Tory.

"Judo, młody lwie, na zdobyczy róść będziesz, mój synu: jak lew czai się, gotuje do skoku, do lwicy podobny".


fot. by Misia, Łódź 2010

[Misia]

Jeleń (jidysz - Hersz, hebr. - Cwi lub Naftali), znak pokolenia Naftalego.

„Naftali – smukła łania rodzi ładne sarnięta"

Hebrajskie imię Lea oznacza Łanię. Czesto na macewach jeleń z jednej strony a lew z drugiej podtrzymują koronę.
W sztuce i symbolice żydowskiej jeleń jest symbolem dążenia ku Bogu, zgodnie ze słowami Psalmu 42 „Jak jeleń pragnie wód płynących tak dusza moja pragnie Ciebie Boże".



fot. by Misia, Łódź 2010

[Misia]

Ptak – jednen z najpowszechniejszych motywów na macewach. Spotkać go można zwłaszcza na grobach kobiet. Źródeł symbolu można dopatrywać się jak zwykle w Biblii. Czasem też w późniejszych pismach średniowiecznych kabalistycznych jak np. Księga Zohar, z której to pochodzi chasydzkie wierzenie, że dusze pobożnych chasydów w postaci ptaków siadają każdego ranka na żywopłotach raju i śpiewają Chwałę Pana.

Ptak to alegoria duszy. Odlatujący ptak to uchodząca dusza.
Istnieje wiele interpretacji obecności ptaków na płaskorzeźbach nagrobnych.

Czasem widzimy ptaka karmiącego młode, bywa ze ilość młodych symbolizuje ilość osieroconego potomstwa – zgodnie ze starym hebrajskim obyczajem językowym o sierotach mówi się jako o ptaszkach lub gołąbkach .
Ptak gaszący świecę symbolizuje śmierć .

Ptak w nakryciu głowy oznacza ze zmarły był mężczyzną.

Gołąb jest biblijnym symbol pokoju, oznacza na pomnikach zgodę i miłość małżeńską.

Gołąb z gałązką w dziobie - symbol nadziei i ocalenia, jak również wyobrażenie Ducha Świętego.

Szczególnym przypadkiem jest wąż w dziobie ptaka, najczęściej bociana. To alegoria rozkoszy ludzi bogobojnych po nadejściu czasów mesjańskich.


Gołąb od zawsze uchodził za uosobienie łagodności i delikatności, co przeczy prawdzie. Jednakże był częstym towarzyszem bogiń miłości (choćby Afrodyty), a w Starym Testamencie symbolizował pokój, nadzieję oraz dobrą nowinę (to on przyniósł Noemu gałązkę oliwną na znak, że potop się skończył).

Nowy Testament uczynił gołębia symbolem Ducha Św. "22. I zstąpił nań Duch Święty w kształcie cielesnym jako gołębica, i stał się głos z nieba, mówiąc: Tyś jest Syn mój miły; w tobie mi się upodobało." (Łuk 3,22). Stąd także nowo ochrzczonych przedstawiano w ten sposób.

Gołąb, symbol Ducha Świętego, umieszczany był również często na naczyniach z olejami świętymi – podczas namaszczenia Duch Święty udziela swych darów – a także nad ambonami, jako symbol mądrości. Jest również gołąb symbolem duszy ludzkiej i prostoty, bo u św. Mateusza znajdujemy wezwanie: Bądźcie prości jak gołębice.

[Misia]

Orzeł jest uznawany za króla ptaków. Przypisuje się mu siłę i dzielność, dlatego stał się (tak jak lew) symbolem niezależnej władzy (godła państw). Jako zabójca smoków i węży wyrażał zwycięstwo światła nad ciemnością.

Na polskich grobach sygnalizuje, że zmarły był np. żołnierzem i poległ za Ojczyznę.

Na cmentarzarz żydowskich orzeł jest symbolem opiekuńczej pomocy Pana, utożsamia potęgę, odwagę oraz miłość. Umieszczany jest przede wszystkim na nagrobkach kobiet.

Orzeł to głosiciel końca świata: I ujrzałem, a usłyszałem jednego orła lecącego przez środek nieba, mówiącego donośnym głosem: «Biada, biada, biada mieszkańcom ziemi (Ap 8,13).

U ewangelistów orzeł ilustruje niebiosa, słońce, wysłannika nieba, wniebowstąpienie, boską naturę Chrystusa oraz Jego potęgę. Jako najszybszy z ptaków oznacza śmiałość, szybkość lotu, spływającą na Kościół łaskę Ducha Świętego. Orzeł z bystrym wzrokiem symbolizuje wszechwiedzę Boga.

W starożytnej Syrii orzeł o ludzkich ramionach symbolizował adorację słońca. Prowadził również dusze do nieśmiertelności. Także w chrześcijaństwie jest niebieskim posłańcem. Zwykle utożsamia się go również (choć nie tyle samego ptaka, ile raczej jego lot) ze wznoszeniem się modlitw do Pana i spływaniem łaski na ludzi. Według św. Hieronima orzeł jest emblematem Wniebowstąpienia i modlitwy.


Jeśli ktoś posiada zdjęcie to poprosze zamieścić, gdyż ja nie mogę znaleźć

[bunkier]

Nie wiem czy takie zdjęcie może być.
Polski żołnierz który zginął we Francji. Niestety nie pamiętam miejscowości gdzie został pochowany.

[Misia]

Dzięki za fotkę

A teraz kolejny ptaszek:
Kruk pełnił olbrzymią rolę w mitologiach różnych kręgów kulturowych. W dawnych mitach pełni role wyłącznie pozytywne. Czarny kruk uchodził za symbol inteligencji, był ptakiem wróżebnym i proroczym, ale również utożsamiany ze złodziejem, bo jak sroka kradł drobne przedmioty, które przez brak wola ukrywał w różnych zakamarkach.

W chrześcijaństwie kruk pełni wyłącznie rolę negatywną, jako symbol ateistów, pogan, Żydów, szatana i rozwiązłości. Już wczesna patrystyka odrzuciła cały pozytywny symbolizm związany z krukiem w mitach pogańskiego antyku. Przyczyną tego było zapewne zerwanie z tą tradycją jak również to, że kruk wysłany z arki po potopie przez Noego, okazał się ptakiem "niewiernym" i nie powrócił gdy odsłonił się ląd.

[Misia]

Sowa - w XVII w. pisano "Sowy mają ze względu na swoją naturę dziwaczne znaczenie, szczególne dlatego, że czuwają przeważnie nocą; dlatego przypisuje się je czujnym żołnierzom i uczącym się studentom" Tym niemniej chrześcijaństwo widziało w niej albo ludzi unikających zbawienia (światła dnia) albo pustelników czy nawet Jezusa w "ciemnej nocy cierpienia".

W wierzeniach ludowych miała wyraźnie negatywne znaczenie. Jeszcze od czasów egipskich wieści smutek, zgon i melancholię. Nocny tryb życia czynił ją ptakiem Ciemności i Śmierci, a bezszelestny lot oraz złowróżbne pohukiwanie stawiało ją w jednym rządzie z nietoperzem. Wierzono kiedyś, że jej przenikliwy głos wieści śmierć. Powiadano, że sowi lot to "znak szczęsny, a głos to nieszczęsny".
Tak wierzono do XIX stulecia. Dopiero dwa ostatnie wieki stały się przełomem w rozumieniu symboliki sowy. Wróciła koncepcja antyczna, rodem ze starożytnej Grecji, ptaka mądrego i przyjaznego człowiekowi. Powróciła symbolika mądrości. Przydano sowę uczonym i bibliofilom. Odtąd sowę kojarzono wyłącznie z mądrością.


Fragment grobowca rodziny Jung
(Cm. Ewangelicko-Augsburski w Warszawie)
fot. by Sowa

[night prowler]

Jako, że mam sowę w avatarze to pozwoliłem sobie znaleźć jeszcze jeden przykład. Niestety nie można go wstawić bezpośrednio na forum stąd link.
http://www.flickr.com/photos/18417558@N00/3710132400/

[Misia]

Nietoperz - podobnie jak większość zwierząt nocnych, nie cieszył się nigdy dobrą sławą. Jakkolwiek starożytni doceniali jego czujność i często porównywali doń osoby mądre, lecz bojaźliwe.
W kulturze chrześcijańskiej uważano go za znak źle czyniących i unikających światła. W średniowiecznej Europie stanowił wcielenie czarów, śmierci i nieszczęścia, nazywany był „ptakiem Szatana”, a samego Szatana przedstawiano często z nietoperzymi skrzydłami. Wiązany był z przebiegłością, zemstą, ślepotą, strachem, profanacją, spustoszeniem i melancholią, a z powodu jego nietypowej budowy – połączenie ptaka i myszy czy szczura – traktowany był jako symbol dwulicowości i hipokryzji.


Nietoperze nad cmentarzem photaki.pl

[night prowler]

Jagnię - w tradycji chrześcijańskiej symbolizuje Jezusa i Jego poświęcenie: Nazajutrz zobaczył Jezusa, nadchodzącego ku niemu, i rzekł: "Oto Baranek Boży, który gładzi grzechy świata". (Jan 1:29). Symbol pojawia się już w starożytnym Egipcie. Dziś stosuje się go głównie na grobach dziecięcych - w Polsce częściej jednak możemy zobaczyć na nich anioła. Bezbronne jagnie uosabia niewinność, łagodność, delikatność, pokorę.


źródło: http://www.bellamorte.net/milwaukee_cal ... -full.html

Jagnię na grobie dziecka na jednym z cmentarzy w Milwaukee. Cmentarz amerykański, a dziecko jak widać po napisach było z pochodzenia Polakiem.

[Misia]

Wąż - najbardziej niejednoznaczny symbol. Występuje w różnych postaciach, jednak w Polce można go spotkać dosć rzadko. Kojarzony głównie ze światem podziemnym i ze złem, wyrażał także odnowę (zrzucanie skóry).

Wąż zjadający własny ogon - jest znanym symbolem nieśmiertelności i wieczności, a także przyszłego odrodzenia.


źródło

Wąż (Lewiatan) - przedstawiany jako ryba, wąż lub pół tego i pół tamtego. Właściwie jest symbolem zła, ale zła pokonanego przez Boga w erze mesjańskiej. Wskazuje też na antyczny symbol nieśmiertelności duszy.


Lewiatan - nagrobek na Cmentarzu żydowskim przy ul. Okopowej w Warszawie
źródło


Wąż był również atrybutem Asklepiosa (Eskulapa) boga lekarzy, stąd na nagrobkach wskazuje na profesję zmarłego.


źródło

[Lidka]

Ten ostatni symbl węża to z Wrocławia?

[Misia]

Tak, jest ze strony o tym cmentarzu. Btw, przeczytałam przewodnik

[Lidka]

Na tym nagrobku widać ślady po kulach...

[Misia]

Jaszczurka - od czasów starożytnych pojawia się na nagrobkach, jak również na świecznikach czy lampkach. Symbolizuje duszę poszukującą wyższej świadomości. Średniowieczni mędrcy chrześcijańscy widzieli w niej nawet uosobienie prostego człowieka (mały rozmiar), lecz mimo to dążącego do dobra (szukanie miejsc nasłonecznionych, słońce = światło = dobro).
Jaszczurka to również atrybut nieśmiertelności i zmartwychwstania. Umiejętność odtwarzania utraconego ogona, doroczne zrzucanie skóry, sen oraz przebudzenie na wiosnę jest równoznaczne z odradzaniem się.
W dawnych czasach zwierzę to wiązano z ideą zmartwychwstania.


Jaszczurka na nagrobku Elżbiety Eckelt na Cmentarzu Ewangelicko-Augsburskim w Warszawie
źródło