Forum Bydgoskiego Stowarzyszenia Miłośników Zabytków "BUNKIER"

W DOLINIE DĘBOWEJ GÓRY I MIEDZIOWEGO JEZIORA

CZĘŚĆ I. FIESELER FI 103 I TAJEMNICE BYDGOSKIEJ LUFTMUNY

TYTUŁEM WSTĘPU

Pracownia Archeologiczna ,,Imladris” Roberta Grochowskiego oraz Bydgoskie Stowarzyszenie Miłośników Zabytków Bunkier zapraszają na cykl pieszych wycieczek po zachodniej części Bydgoszczy, pod nazwą ,,W DOLINIE DĘBOWEJ GÓRY I MIEDZIOWEGO JEZIORA”

W 1909 r. w podbydgoskich Prądach miało miejsce niezwykłe artystyczne wydarzenie. Nad Miedziowym Jeziorem, dla kilku tysięcy widzów wystawiono balladę operową „Die Fischerin” (Rybaczka), autorstwa jednego z najwybitniejszych przedstawicieli literatury niemieckiej Johanna Wolfganga von Goethe. To wówczas, na kanwie romantycznej opowieści o miłości, tęsknocie i śmierci, nad brzegami jeziora zabrzmiały słowa poematu Erlkönig”. Król Elfów – czy jak chce Goethe król Olch – zasiadł na zielonym brzegu, wsłuchując się w szum strumienia i szelest drzew. Tuż obok tańczyły jego piękne córki, pląsając i nucąc pieśni przy blasku gwiazd.
Ale trwało to tylko chwilę. Po niekończącej się burzy oklasków przedstawienie dobiegło końca. Wygaszono światła, widzowie rozeszli się do domów, z wyspy na jeziorze zdemontowano infrastrukturą teatralną. Nieco później zniknęło nawet samo jezioro. Jego wody spłynęły z nurtem Miedziowej Strugi do Kanału Bydgoskiego, gdy pękła niekonserwowana zapora przy młynie…
Minęło ponad 110 lat od tamtej magicznej nocy. Nikt już nie pamięta o Rybaczce i jej ukochanym. Nie ma już Miedziowego Jeziora, nie ma pięknych alejek spacerowych, młyn stoi w ruinie. I tylko drzewa na dawnej wyspie szumią tak jak onegdaj. Czy jest pośród nich Król Olch? Przekonajcie się sami …
Nasze wycieczki poprowadzą przez obszar dawnych wsi i folwarków: miejskich, szlacheckich i kościelnych, położonych po północnej i południowej stronie zabagnionej onegdaj Pradoliny Toruńsko-Eberswaldzkiej. W latach 1773 - 1774, staraniem króla Prus Fryderyka II Wielkiego, dnem pradoliny poprowadzono Kanał Bydgoski - cud inżynierii wodnej końca XVIII w. Na trasie wycieczek czekać nas będzie szereg niezwykłych miejsc, jak również zdarzeń z burzliwej przeszłości tej części obecnej Bydgoszczy. Poznamy miejsca, gdzie onegdaj znajdowały się karczmy, młyny wodne, cmentarze, cegielnie oraz nieistniejące już cieki wodne i trakty handlowego. W kolejną rocznicę wrześniowego boju z 1939 r. nasze kroki skierujemy na Przedmoście Bydgoskie - miejsce chwały żołnierzy Armii ,,Pomorze”

W ramach cyklu zaplanowaliśmy cztery trasy:
Wycieczka I. Fieseler Fi 103 i tajemnice bydgoskiej Luftmuny
Wycieczka II. Chwała Bogu. Na włościach bydgoskich Jezuitów. Termin: kwiecień 2023
Wycieczka III. Król Elfów i Miedziowe Jezioro. Termin: maj 2023
Wycieczka IV. Śladami Żołnierzy Września. Termin: wrzesień 2023
Prosimy śledzić zapowiedzi wycieczek na fb. Obowiązują zapisy, terminy będą ustalane w zależności od dostępnych terminów i uwarunkowań pogodowych

WYCIECZKA PIERWSZA

Pierwsza z wycieczek, która odbędzie się w najbliższą sobotę, 25.02.2023 r., nosi nazwę ,,FIESELER FI 103 I TAJEMNICE BYDGOSKIEJ LUFTMUNY”. Zatoczymy pełną pętlę o długości 9,5 km, poruszając się po terenie Bydgoszczy i … sąsiedniej wsi Osówiec. Opowiemy o historii i planigrafii niemieckich zakładów Luftmunitionsanstallt 1/II Bromberg (MUNA), rozwikłamy zagadkę tytułowego Fieseler FI 103, wejdziemy na teren Filii Muzeum Wojsk Lądowych w Bydgoszczy, gdzie zapoznamy się ze zgromadzonym tu sprzętem wojskowym. Odnajdziemy w terenie relikty Wałów Kujawskich – tajemniczych konstrukcji ziemnych, przez jednych uważanych za wczesnośredniowieczne fortyfikacje, przez innych za wały graniczne o nowożytnej proweniencji. Na terenie dawnego folwarku Działy zwiedzimy cmentarz ewangelicki oraz odszukamy ślady dawnych traktów i historycznej zabudowy.

UWAGA: Wstęp wolny. Liczba miejsc ograniczona. Obowiązują zapisy (kontakt na fb lub mailowo: rgrochowski@o2.pl). Uczestnictwo tylko po uzyskaniu zaproszenia Organizatora

TERMIN: sobota, 25.02.2023 r., godzina 7.30
START: Bydgoszcz, róg ulic Grunwaldzkiej i Maksymiliana Kolbego, parking przy dyskoncie Netto
LOKALIZACJA GPS MIEJSCA STARTU: 53°08'53.6" N 17°55'13.5" E
PINEZKA google maps: https://goo.gl/maps/kS2EcZWs4EXN5vyF8
TRASA: Osowa Góra, pozostałości zakładów Luftmunitionsanstallt 1/II Bromberg (MUNA), Filia Muzeum Wojsk Lądowych w Bydgoszczy, Działy, Osowa Góra
DYSTANS: 9,5 km
ZAKOŃCZENIE RAJDU: w tym samym miejscu co start

Uczestnicy zobowiązani są do zapoznania się i przestrzegania regulaminu: https://www.forum.bsmz.org/viewtopic.php?f=55&t=2242

Jest jakiś plan czasowy rajdu? Głównie chodzi o szacunkową godzinę powrotu.

Powrót około 15.00

Z przyczyn niezależnych od Organizatorów z naszej sobotniej wycieczki wypadł najbardziej atrakcyjny element – wizyta w zlokalizowanej na Osowej Górze filii Muzeum Wojsk Lądowych w Bydgoszczy. W związku z powyższym podjęliśmy decyzję o przełożeniu wycieczki na marzec 2023 r. Nowy termin zostanie ustalony z Muzeum Wojsk Lądowych w Bydgoszczy. Prosimy o śledzenie naszych informacji na fb i stronie BSMZ Bunkier. Przepraszamy za komplikacje.

Zgodnie z zapowiedzią, mamy nowy termin wycieczki po Luftmunie i pobliskim terenie dawnego folwarku Działy. Zapraszamy zatem w najbliższą sobotę, 18.03.2023 r. na krótki, ale niezwykle ciekawy rajd ,,FIESELER FI 103 I TAJEMNICE BYDGOSKIEJ LUFTMUNY”.

Zatoczymy pełną pętlę o długości 9,5 km, poruszając się po terenie Bydgoszczy i … sąsiedniej wsi Osówiec. Opowiemy o historii i planigrafii niemieckich zakładów Luftmunitionsanstallt 1/II Bromberg (MUNA), rozwikłamy zagadkę tytułowego Fieseler FI 103, wejdziemy na teren Filii Muzeum Wojsk Lądowych w Bydgoszczy, gdzie zapoznamy się ze zgromadzonym tu sprzętem wojskowym. Odnajdziemy w terenie relikty Wałów Kujawskich – tajemniczych konstrukcji ziemnych, przez jednych uważanych za wczesnośredniowieczne fortyfikacje, przez innych za wały graniczne o nowożytnej proweniencji. Na terenie dawnego folwarku Działy zwiedzimy cmentarz ewangelicki oraz odszukamy ślady dawnych traktów i historycznej zabudowy.

UWAGA 1: Wstęp wolny. Liczba miejsc ograniczona. Obowiązują zapisy (kontakt na fb lub mailowo: rgrochowski@o2.pl). Uczestnictwo tylko po uzyskaniu zaproszenia Organizatora. Pierwszeństwo w zapisie mają osoby, które zgłosiły się na pierwszą odsłonę wycieczki
UWAGA 2: Wycieczka adresowana jest dla osób dorosłych, sprawnych ruchowo, o odpowiedniej kondycji fizycznej
TERMIN: sobota, 18.03.2023 r., godzina 7.30
START: Bydgoszcz, róg ulic Grunwaldzkiej i Maksymiliana Kolbego, parking przy dyskoncie Netto
LOKALIZACJA GPS MIEJSCA STARTU: 53°08'53.6" N 17°55'13.5" E
PINEZKA google maps: https://goo.gl/maps/kS2EcZWs4EXN5vyF8
TRASA: Osowa Góra, pozostałości zakładów Luftmunitionsanstallt 1/II Bromberg (MUNA), Filia Muzeum Wojsk Lądowych w Bydgoszczy, Działy, Osowa Góra
DYSTANS: 9,5 km
ZAKOŃCZENIE RAJDU: w tym samym miejscu co start

Uczestnicy zobowiązani są do zapoznania się i przestrzegania regulaminu: viewtopic.php?f=55&t=2242

Dla zachęty przed wycieczką na Munę. Prawdziwa historia opowiedziana przez świadka w 2007 r. Ubrałem ją tylko w bydgoską gwarę

FIESELER FI 103 I TAJEMNICE BYDGOSKIEJ LUFTMUNY

Komenda Główna AK, Materiały wywiadowcze o sytuacji w przemyśle 1944 r.
Meldunek ,,Bobra” z 4.III. 1944 r.
Produkcja rakiet w Kostuchnie
,,Zakłady w Kostuchnie /powiat katowicki/ wyrabiają rakiety dalekonośne do odwetu na Anglię (...). Fabryka jest pod ścisłym nadzorem SS. Wykonywane są powłoki z urządzeniami maszynowymi. Rakieta ma 15 zapalników /prawdopodobnie chodzi o dysze strzelnicze, które nadają ruch rakiecie). Rakiety są napełniane gazem paraliżującym. Po napełnianiu są wysyłane do Bydgoszczy”

Rok później. Początek marca 1945 r. Osowa Góra pod Bydgoszczą

- Idziemy na blały, dziś nie będzie budy - powiedział Irek: niewysoki, szczupły blondynek w spłowiałej lujmycce na głowie
- Masz fymla? Ojciec dostanie szplina jak się dowie, że nie byłem w szkole. A co chcesz robić: będziemy znowu plachandrować, albo bumelcugi oglądać? - postawił się Alojz, nieco młodszy, w połatanej jupce, ale za to nowej, zawadiackiej mycce
- Powiedz lepiej, że angsta masz – napierał Irek
- Ja angsta? Nawet z hajota chodziliśmy na blały – odparował Alojz, przypominając sobie ostatnie dwa lata trwającej jeszcze okrutnej, krwawej wojny
- Rychtyg. Idziemy na blały, ale nie za długo. Może by cygarety zakurzyć, albo fajera rozpalić? - rozmarzył się krępy, rumiany na twarzy Janek. Mama upitrasi dziś na obiad ajntopf z tej puszki, co ojciec erbnął ze spalonych niemieckich magazynów nad Brahą. Może będą też findzle, albo dukane kartofle ze skrzeczkami? Mam smaka. Muszę zdążyć na czas. Sami rozumiecie …
- Gdzie pójdziemy? – pojednawczo zapytał Alojz
- Na Munę. Tam gdzie mój ojciec pomaga Ruskim wywozić amunicję – odpowiedział Irek
- Ty masz jednak szplina. I to fest. Tam nie wolno wchodzić. Jak nas ruskie gemajny złapią, to będzie poruta. Chodzą z kejtrami. Złoją nam pydą buksy ile wlezie! – ponownie zacietrzewił się Alojz
- Nie złapią. Ojciec pokazał mi myk - taką dziurę w płocie, przy Tajnej Munie – filuternie roześmiał się Irek
- Ale z ciebie kunda – pokiwał z uznaniem głową Janek
- Wodzu, prowadź – dodał już tylko Alojz
Chłopcy pobiegli na szagę przez las; później direkt na dziurę w płocie. Cierpliwie wyczekali, aż patrol pijanych sołdatów zniknie za winklem. Irek komenderował:
- Dalej chłopaki, rychtować się. Ruk cug
Przejście przez rozerwany płot zajęło tylko chwilę. Kawałek dalej Alojz rymsnął się, upadł na miękkie posłanie z zielonego mchu, ale szybko wstał i dołączył do kolegów. Znowu biegli przed siebie. Wpadli na wielki betonowy plac. Pośrodku znajdowała się kratownica, skierowana na północ. Dolna część nakryta była brezentem, całość skrywała siatka przeciwlotnicza.
Dalej – krzyknął Irek
Pełny gaz, serce łomocze, tchu zaczyna brakować. Jakieś 80 metrów od placu chłopcy widzą wielkie żelbetowe schrony, ulokowane po obu stronach utwardzonej drogi.
- Tej, ale wielkie bunkry, wyglądają jak burgi. A jakie sklepy pod nimi. Może by otworzyć taki i zobaczyć co w środku? – krzyczy Alojz, łapiąc oddech
Zatrzymują się. Wszystkie zamknięte; tylko w jednym stalowe wrota jakby mniej się opierały
- Weź tego dynksta i pociągnij. Ino fest - Irek ponownie przejmuje dowodzenie
- k...., nie idzie – syknął Alojz
- Jak to k.... nie idzie? Weź sztamajzę i razem z Jankiem spróbujcie je podważyć
Ja, sztamajza robi robotę. Młode ręce napierają ile sił. Wrota zwolna ustępują, ze zgrzytem metalu, centymetr po centymetrze przesuwają się na ścianę, odsłaniając ciemne wnętrze pomieszczenia.
- Fertyś – wymyka się wszystkich trzem
Chłopcy ostrożnie wchodzą do środka. Gdy oczy przyzwyczają się do półmroku, dostrzegają leżące jeden przy drugim dziwne, nieznane im samolociki.
- Ile tu fligerów!! Ino jakieś takie malutkie. Wyglądają jak cygara ze skrzydłami – wyszeptuje Irek
- Raczej jak torpedy – poprawia go Alojz. Wie co mówi, bo jego wuja Otto, jako byrgus, dotąd służy w Holandii na niemieckich Schnellbootach
- Patrzcie jakie ma malutkie śmigiełko na przedzie. Musi mieć jakiś lipny motor - Janek dotyka zimnego metalu
Chłopcy oglądają tajemnicze ,,samoloty”. Jest ich koło 10. Dokładnie nie liczą, nie ma na to czasu. Zaraz może nadejść ruski patrol. Żaden z ,,samolotów” nie ma wszak kabiny pilota. Jak to lata i kto tym steruje – w głowie rodzą się pytania, na które Irek, Alojz i Janek nie znajdują odpowiedzi.

A Ty, jeśli chcesz się dowiedzieć dalszego ciągu tej historii, a tym samym poznać tajemnice niemieckiego pocisku Fieseler Fi 103 - zwanego popularnie V1 - przyjdź na wycieczkę, organizowaną w dniu 18.03.2023 r. przez Pracownię Archeologiczną ,,Imladris” Roberta Grochowskiego oraz Bydgoskie Stowarzyszenie Miłośników Zabytków Bunkier.
FIESELER FI 103 I TAJEMNICE BYDGOSKIEJ LUFTMUNY. ZAPRASZAMY